Zirai don, tarımsal üretimde önemli bir tehdit oluşturan meteorolojik bir olaydır. Bu olgu, özellikle bahar aylarında, bitkilerin büyüme döngüsünün kritik dönemlerinde meydana gelen aniden düşük sıcaklıklar nedeniyle ortaya çıkar. Zirai don, don olayının yaşandığı bölgelerde özellikle meyve ağaçları ve tarım ürünleri üzerinde ciddi hasara neden olabilir. Ülkemizde her yıl farklı illerde bu tür durumlar gözlemlenmekte ve çiftçiler büyük kayıplar yaşayabilmektedir. Peki, zirai don nedir? Çiftçilerin yaşadığı bu zararın karşılanması ile ilgili olarak ne tür destekler sağlanmaktadır? İşte bu soruların yanıtlarını ve zirai donun etkilediği illeri detaylarıyla inceleyeceğiz.
Zirai don, hava sıcaklıklarının sıfırın altına düştüğü ve bu durumun bitki örtüsü üzerinde olumsuz etkiler yarattığı durumlardır. Özellikle erken bahar dönemlerinde meydana gelen bu don olayları, genellikle gece saatlerinde yaşanır. Bu tür meteorolojik olayların başlıca sebepleri arasında yüksek basınç alanlarının etkisi, gece boyunca açık havanın varlığı ve ısı kaybı yer alır. Aniden düşen sıcaklıklar, bitkilerin su içeriğini dondurarak hücre yapısını tahrip eder ve bu da bitkilerin kurumasına ya da tamamen ölmesine neden olabilir.
Zirai don, özellikle meyve ağaçları için kritik bir tehlike arz etmektedir. Şeftali, kiraz ve erik gibi ağaçlar, çiçeklenme döneminde karşılaştıkları düşük sıcaklıklara karşı son derece hassastır. Eğer bu ağaçlar çiçek açtıktan sonra dondan etkilenirse, ürünlerin verimi ciddi oranda düşebilir. Çiftçiler, bu tür don olaylarına hazırlıklı olmak için çeşitli önlemler alabilirler; ancak bu önlemlerin tamamı her zaman yeterli olmayabilir.
Zirai don nedeniyle çiftçilerin uğradığı zararların karşılanması için devlet ve ilgili kurumlar çeşitli destek paketleri ve önlemler geliştirmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı, zarara uğrayan çiftçilere yönelik eksik olan tarım sigortası, mali yardımlar ve krediler gibi çeşitli destek programlarını devreye almaktadır. Çiftçilerin zararlarının belirlenmesi için hasar tespit komisyonları oluşturarak, hızlı bir şekilde zarar gören alanların değerlendirilmesi yapılmaktadır. Bu sayede, etkilenen çiftçilerin maddi kayıplarının bir kısmı karşılanmakta ve tarımsal üretimin sürdürülebilirliği sağlanmaya çalışılmaktadır.
Ülkemizde özellikle akdeniz ve ege bölgesi, zirai don olaylarının en çok yaşandığı yerlerdendir. Geçtiğimiz yıllarda bu bölgelerde yaşanan zirai don olayları, birçok çiftçinin ekonomik anlamda zor durumda kalmasına sebep olmuştur. Örneğin, 2023 yılı içinde İsparta, Aydın ve Manisa gibi illerde görülen don olayları, bu illerde tarımsal üretimi önemli ölçüde etkilemiştir. Çiftçilerin uğradığı kayıpların minimize edilmesi amacıyla, bu illerde yoğun bir şekilde tarım sigortası yaptırılması teşvik edilmektedir. Devlet destekli sigorta programları aracılığıyla, çiftçilerin bu tür doğal afetlerden sonra yaşamış oldukları sıkıntılar bir nebze olsun azaltılmaya çalışılmaktadır.
Zirai don olaylarının kaçınılmaz olduğu durumlarda, çiftçiler için en önemli husus birikimlerini koruyabilmeleridir. Bu bağlamda, üreticilerin zirai don riskini hesaplayarak, yıllık planlamalarını doğru bir şekilde yapmaları büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, çeşitli tarım kooperatifleri ve meslek odalarının yaptığı bilgilendirme seminerleri sayesinde, çiftçilerin bu konuda farkındalığı artırılmakta ve gerekli önlemleri almaları teşvik edilmektedir.
Sonuç olarak, zirai don, tarımsal üretimi tehdit eden önemli bir doğa olayıdır. Ancak bu tehdidin bilincinde olmak ve önlem almak, çiftçilerin yaşadığı kayıpları azaltabilir ve gelecekte karşılaşabilecekleri benzeri durumlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Çiftliklerde yapılan çeşitli düzenlemeler ve tarım sigortası gibi destekler ile bu zor sürecin daha az hasarla atlatılması mümkün hale getirilmektedir. Zirai don olaylarının etkilediği iller için yapılan bu önlemler, sadece o bölgelerdeki değil, tüm ülke genelinde tarımsal üretimin sürdürülebilirliği açısından da kritik öneme sahiptir.
